ប្រវត្តិនៃល្ខោនខោលខ្មែរ | History of Khmer Puppetry

ល្ខោនខោល (អង់គ្លេស: Lakhon Khol) គឺជាល្ខោនពាក់របាំងមុខរបស់កម្ពុជា ដែលមានដើមកំណើតនៃការ សម្តែងក្នុងអំឡុងស.វទី១០ ក្នុងរាជព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៥ (គ.ស ៩៦៨-១០០១) ។[២] យោងតាមរយៈសិលាចរឹក តំបន់ស្ទឹងស្រែង ខេត្តសៀមរាប K.566 គ.សករាជ ៩៧៩ បានពណ៌នាថា៖ អង្គម្ចាស់ម្នាក់នាម "វ្រៈកម្រៈតេងឥសានសិវៈ" លោកគឺ ជាប្រធានក្រុមនាដខោល ដែលត្រូវនាំយកមនុស្សមួយក្រុមពី "ខេត្រវ្យាធៈបុរៈ" ឱ្យទៅបម្រើនារាជវាំង "ជ័យឥន្ទ្រនាគគិរី" នាផ្ទះនាដខោល ។[៣] បើយោងតាមសៀវភៅល្ខោនខោល របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យផ្នែកវប្បធម៌ខ្មែរ និងតែងនិពន្ធ លោក "ពេជ្យ ទុំក្រវ៉ិល" បានសរសេរថា នៅលើសិលាចារឹក K.99 ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក នាសតវត្សរ៍ទី១០ គេឃើញមានទម្រង់ល្ខោនមួយឈ្មោះ «ភាណី» រ្មាំ ឬរមាំភាណី គឺជាអ្នករាំភាណី សុទ្ធតែជាប្រុស ហើយត្មឹនភាណី គឺតន្រ្តីករសម្រាប់ល្ខោននេះ ក៏សុទ្ធតែជាប្រុសផងដែរ យ៉ាងណាវិញអ្នកប្រវត្តិវិទូផ្នែកវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រផ្សេងៗទៀត មិនទាន់ទទួលស្គាល់ថាល្ខោនខោល ដាច់ខាតត្រូវតែសម្ដែងតែបុរសនោះទេ ព្រោះមិនទាន់មានប្រភពជាក់លាក់ណាមួយអំពីការលើកឡើងនេះឡើយ ។[៤] ល្ខោនខោល ត្រូវបានគេជឿថា ជាល្ខោនដែលបំលែងចេញពី ល្ខោនស្បែកធំ ពាក្យខោលដែលជាពាក្យនាមសព្ទ នៅក្នុងវចនានុក្រមរបស់សម្ដេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត មានន័យថា ទម្រង់ខ្លី យើងអាចទាញន័យសេចក្ដីបានថា ល្ខោនខោល ជាល្ខោនទម្រង់មួយបែប ដែលលេងជាកំណាត់រឿងខ្លីៗ ពាក្យ ខោល ត្រូវបានជួបប្រទះក្នុងសិលាចរឹកមួយចំនួនទៀតដូចជាៈ សិលាចរឹកនៅវត្តប្រម៉ា ខេត្តសៀមរាប K.1229C ចារឹកនៅ ស.វទី៩ គ.សករាជ ៩៧៩ និយាយពី ពីព្រាហ្មណ៍បុរាហិតម្នាក់ នៅវ្យាធៈបុរៈ បានបញ្ជូនមនុស្សឱ្យទៅបម្រើក្នុងរាជវាំង ក្នុងនោះតម្រូវឱ្យ «វាប» (អានថា៖ វាប៉ៈ) មានន័យថា សាក ឬ មកសម មនុស្ស៦នាក់ត្រូវទៅផ្ទះនាដខោល (ផ្ទះអ្នករាំរបាំខោល) ។




#jlgdailylife


ល្ខោនខោល មានលក្ខណៈជាល្ខោនពាក់របាំងមុខ ក្នុងការរាំសម្ដែងប្រកបដោយភាពបុិនប្រសព្វ ក្នុងខ្សែរឿងទេវៈថា របស់សាសនាហិណ្ឌូ ឬ ព្រាហ្មណ៍សាសនា ដែលតម្រូវឱ្យតួអង្គទាំងអស់ត្រូវពាក់របាំងមុខ ទៅតាមចរិតលក្ខណៈរបស់តួអង្គនីមួយៗ លើកលែងតែតួអង្គនាងមួយចំនួនប៉ុនណោះ មិនតម្រូវឱ្យពាក់របាំងមុខខ្មុកឡើយ តែតម្រូវឱ្យតួអង្គនាងលាបម្សៅមុខសក្បុស តំណាងឱ្យភាពជាតួអង្គក្នុងប្រភេទរឿងទេវៈ ដូចជា មហាភារតៈ កូរមហាសមុទ្រទឹកដោះ រាមកេរ្តិ៍ (អង់គ្លេស: Mahabharata, Churning of the Ocean of Milk, Reamker) ជាដើម ដែលជាប្រភេទរឿងថ្នាក់ខ្ពស់មិនដូចទៅនិង ខ្សែររឿងនៃមុនស្សទូទៅសម្ដែងឡើយ ដោយគេចាត់ទុកល្ខោនខោលនេះជាល្ខោនហ្លួង ឬ ល្ខោនស្ដេច ដែលមានភាពស្រដៀងទៅនិង របាំព្រះរាជទ្រព្យ តែផ្ទុយត្រង់មួយជាប្រភេទជារបាំ មួយទៀតជាប្រភេទល្ខោនពាក់មុខ ដែលសម្ដែងតែក្នុងពិធីបុណ្យធំៗប៉ុនណោះ និងខុសគ្នាច្រើនចំនុចទៀតទៅលើផ្នែកសំភារៈ ពីព្រោះល្ខោនខោលត្រូវប្រើសំភារៈច្រើន និងគ្រងពណ៌សម្លៀកបំពាក់ទៅតាមប្រភេទនៃចរិតលក្ខណៈរបស់តួអង្គ ។[៦]