Скачать или смотреть संकष्टी चतुर्थी म्हणजे काय? चतुर्थी म्हणजे काय?

संकष्टी चतुर्थी हा गणपतीला समर्पित शुभ दिवस आहे. हा दिवस हिंदू चंद्र-दिनदर्शिकेनुसार प्रत्येक महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या चौथ्या दिवशी साजरा केला जातो. जर ही चतुर्थी मंगळवारी पडली तर तिला अंगारकी संकष्टी चतुर्थी म्हणतात. सगळ्या संकष्टी चतुर्थींमध्ये अंगारकी संकष्टी चतुर्थी अत्यंत महत्वाची मानली जाते.

असे म्हटले जाते की हा सण इ.पू. ७०० मध्ये विघ्न दूर करण्याचा उपाय म्हणून सुरु करण्यांत आला. महर्षी अभिषेक जेव्हा त्यांचा शिष्य ऐश्वर्य यास शिकवीत होते तेव्हा काही शास्त्रांचा अर्थ शोधताना या अनुष्ठानाचा उलगडा झाला.

या दिवशी भाविक कडक उपवास करतात. रात्री चंद्राचे दर्शन घेऊन, गणपतीची प्रार्थना केल्यानंतर ते उपवास सोडतात. अंगारकी चतुर्थीच्या दिवशी** उपवास आणि प्रार्थना केल्यास भक्तांची मनोकामना पूर्ण होईल असा विश्वास भाविक व्यक्त करतात. असे मानले जाते की हा उपवास केल्याने जीवनातील समस्या कमी होतात. गणपती शेवटी सर्व अडथळे दूर करणारा, विघ्नहर्ता आणि बुद्धिचा सर्वोच्च स्वामी आहे.

**संस्कृत: अंगारक म्हणजे जळत्या कोळशासारखा लाल, तांबड्या रंगाचा, मंगळ ग्रहाला अंगारक हे नावसुद्धा आहे. मंगळाचा वार म्हणजेच मंगळवार.

असा विश्वास आहे की या दिवशी गणपती आपल्या सर्व भक्तांसाठी पृथ्वीवर स्वतःची उपस्थिती दर्शवतात. महाविष्णू, महालक्ष्मी, महादेव आणि पार्वती वगळता महादेवाने आपला पुत्र गणेश (गणपती) यास सर्व देवतांपेक्षा श्रेष्ठ असे घोषित केले. गणेशाची बुद्धी, समृद्धी आणि सौभाग्याचा देवता म्हणून मोठ्या प्रमाणात उपासना केली जाते आणि कोणत्याही नवीन उपक्रमाच्या सुरूवातीस किंवा प्रवासाच्या सुरूवातीस त्याचे आवाहन केले जाते.

दंतकथेत सांगण्यात आले आहे की पार्वतीने गणपतीची निर्मिती केली. तीने आपल्या आंघोळीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या हळदीच्या उटण्यामधून गणेश तयार केला आणि त्या बिंबांत जीव ओतला. त्यानंतर ती आंघोळीला निघून गेली. तत्पूर्वी तीने गणेशास दारात पहारा द्यावयास उभे केले. महादेव परत आले, परंतु गणेश त्यांना ओळखत नव्हता म्हणून त्याने त्यांना आत जाऊ दिले नाही. महादेव रागावले व आपल्या गणांना त्या मुलाला काही शिष्टाचार शिकवण्यास सांगितले. न मानल्यास चोप द्यायला सांगितले. पार्वती ने तश्याप्रकारे जन्माला घातलेल्या गणेशामध्ये खूप ताकद होती, शेवटी तो शक्तीचाच अंश होता. त्याने सगळ्याच गणांना पराभूत केले आणि आई आंघोळ करत असताना कोणालाही आत जाऊ दिले नाही. महर्षी नारद सप्तर्षींसोबत या वाढत्या अशांततेला शांत करण्यास गेले, मुलाला समज दिली, पण त्याचा परिणाम झाला नाही. मग इंद्राने त्याच्या संपूर्ण सैन्यानिशी मुलावर हल्ला केला पण त्यांनासुद्धा यश मिळाले नाही. तोपर्यंत पार्वती आणि महादेवासाठी हा मुद्दा अभिमानाचा विषय झाला होता.

देव पराभूत झाल्यानंतर ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश या त्रयीनीं गणेशावर आक्रमण केले. युद्धात महादेवाने त्या मुलाचे शिरच्छेद केले. पार्वतीला राग आला. मुलाचा मृत्यू पाहून पार्वती विश्वाला पोसणाऱ्या व चराचराला शक्ती देणाऱ्या आदिशक्तीच्या स्वरूपांत आली. एक भयंकर रूप धारण करून तिने ज्या जागेवर तिचा मुलगा नाहीसा झाला त्या सृष्टीचाच नाश करण्याचा आणि एक नवी सृष्टी निर्माण करण्याचा संकल्प केला. सगळे देव तिच्यापुढे नतमस्तक झाले आणि महादेवाने वचन दिले की तिचा मुलगा पुन्हा जिवंत होईल. त्रिदेवांनी नव्या डोक्याला शोधण्यासाठी सगळं जग पालथं घातलं. त्यांना एक हत्तिणी दिसली जी तिच्या मेलेल्या मुलासाठी रडत होती. त्यांनी हत्तिणीचे सांत्वन केले आणि बाळ हत्तीचे डोके घेऊन गणेशाच्या डोक्यावर बसवले. महादेवांनी जाहीर केले की या दिवसापासून त्या मुलाला "गणेश" (गण+ईश: सगळ्या गणांचे स्वामी) म्हटले जाईल. अशाप्रकारे, गणेश हत्तीचे डोके असणारा देव म्हणून पूजला गेला.