Modern Dünyada Nefs Terbiyesine Giriş

Nedir nefs? Neye benzer? Kur’an-ı Kerim’de sık sık geçen; emmare, mutmainne gibi versiyonlarından bahsedilen; büyüklerimizin hep “Ah şu kör nefsim.” “Nefsime aldandım.”, “Nefsinin esiri olmuş.” gibi cümleler kurduğu nefs aslında nedir? Acaba genelde bahsedildiği üzere içimizde bizim kötülüğümüz için çalışan bir canavar gibi midir? Yoksa yaratıldığı şekilde safça istekleri olan bir çocuk gibi midir? Yoksa canavar gibi bir çocuk mudur?

İslam alimleri asırlardır nefsi çok güzel bir şekilde tarif etmişlerdir. Nefsin içimizde bulunan ve kendi zararına bile olsa zevklerinin peşinden koşan bir kuvvet olduğunu anlatmışlardır. Mücadele etmek için tavsiyeler de vermişler lakin eserlerinde modern dünyanın hileleri yazmadığından günümüz insanın istifadesi zor olabilir. Bizim bu kitapta yaptığımız ise bilimsel gelişmelerden de istifade ederek nefse farklı bir bakış açısı sağlamak ve büyüklerimizin tarif ve tavsiyelerini sebepler aleminde araştırıp delillendirmekten ibarettir.

Nörobiyolojinin daha ismi bile yokken İslam alimleri nefsin ve aklın makamının beyin olduğunu söylemişlerdir. Bu sebeple nefsi sebepler aleminde anlamak için yapılacak araştırma beyinden başlar. Yani “Nefsin Biyolojisi” üzerine konuşmak gerekir.

Bütün bu bilgiler ışığında ilk olarak modern dünyamızdan bahsedeceğiz. Ardından kendimizi tanımak için nefsin ne olduğunu anlamaya çalışıp nefsanî hislerin beyindeki karşılıklarını inceleyeceğiz. Şehvet kimyasalı olan dopamini, şöhret kimyasalı sayılabilecek olan serotonini ve gadab (stres) kimyasalı olan kortizolü yakından tanımaya çalışacağız. Daha önce bu hormonlardan kısaca bahsettiğimiz şu videoya bakabilirsiniz:    • Видео  

İkinci kısımda nefsin hilelerini ve modern dünyamızın bunlara ekstradan katkılarının neler olduğunu inceleyeceğiz. Hileleri masum görünen ve dengeyi bozanlar diye ikiye ayıracağız. Kolay bulunan yemekler, cebimizdeki ekranlar, yetişkinler için oyunlar, ruhun gıdası diye pazarlanan ama aslında nefsin gıdası olan müzikler ve sadece akciğerle alakalı zannedilen sigara nefsin masum görünen hileleridir. Bağımlılık yapan uyuşturular ve alkollü içecekler, beynin en saf yerlerini istismar eden pornografi, masum görünen ama aslında nefse çok zarar veren kumar çeşitleri ve nefsi şekillendirebilen bazı ilaçlar da nefsin dengesini bozan hilelerdir.

Üçüncü kısımda bütün insanların nefsleri arasındaki farklardan bahsedeceğiz. Doğuştan gelen ve mizaç olarak isimlendirilen farklılıkları anlatacağız. Kadın ve erkek nefslerini biyolojik açıdan inceleyeceğiz. Genç ve yaşlı nefslerinin niçin aynı çalışmadığını anlamaya çalışacağız. Z neslini nefsini daha önceki nesillerden ayıran şartları değerlendireceğiz. Doğu ve Batı kültürlerinin ne gibi nefsânî problemleri beraberinde getirebileciğinden bahsedeceğiz. Son olarak da emmare, levvame ve mutmainne nefslerin beyinlerinde ne gibi farklılıklar olabileceğini anlayacağız.

Son olarak nefsimizi tanıdıktan sonra nasıl terbiye edebileceğimize dair ipuçları vereceğiz. Nefs terbiyesinin ilk adımının değişime olan inanç olduğundan hareketle gelişim zihniyetini tanıyacağız. Nefsimiz beynimizin, beynimiz de bedenimizin bir parçası olduğu için vücudu sağlam tutmanın nefs terbiyesi ile irtibatını ortaya koyacağız. Kötü bir alışkanlıktan kurtulmaya çalışmanın verdiği acıyı alternatif kimyasallar ikame ederek nasıl azaltabileceğimizi anlatacağız. Bedenin zihne tesirinden hareketle amellerin önemini kavrayacağız. Çevremizin nefslerimiz üzerindeki tesirini göreceğiz. Böylece her sene ramazan ayında bütün ümmete en kolay bir şekilde dopamin detoksu yaptıran Rabbimize hamd edeceğiz. Beyne daha kuvvetli mesajlar göndererek zararlı mesajların sesini kısabileceğimizi göreceğiz. Nihayetinde ödül-ceza-mutluluk dengesinin biyolojisini izah ederek nefsi kontrol altına almayı öğreneceğiz.

#beyin #bilim #biyoloji #nefs #ahlak #eğitim