Biblioteka Sapiehów z Krasiczyna

Biblioteka Sapiehów w Krasiczynie została stworzona w wieku XIX przez Leona Sapiehę, późniejszego marszałka Sejmu Krajowego we Lwowie. Zmuszony po powstaniu listopadowym do opuszczenia zaboru rosyjskiego, postanowił osiąść w Galicji, w Krasiczynie, malowniczo położonym nad Sanem.  Zaniedbany zamek,  należący uprzednio do Krasickich, Tarłów, Potockich i Pinińskich, zakupił w roku 1835, odnowił, wypełnił dziełami sztuki, pamiątkami rodzinnymi, zgromadził tam księgozbiór oraz archiwum. Krasiczyn stał się nową siedzibą rodziny.
Sapiehowie dbali o stan biblioteki: wzbogacili zakupami, przenieśli tam księgozbiory z innych rezydencji, wreszcie zatrudnili wykwalifikowanych bibliotekarzy. Z końcem wieku XIX sporządzono inwentarz zbioru. Liczył on wówczas około 15 000 woluminów. Podzielono go na 17 tematycznych działów w języku polskim, łacińskim, francuskim i niemieckim, które dotyczyły takich dziedzin wiedzy jak: historia, geografia, przyroda czy religia. 
W 1903 synowie Adama Stanisława Sapiehy zawarli umowę gwarantującą niepodzielność zbiorów zamkowych, w tym biblioteki, zapewniając jej, jak się mogło wydawać, bezpieczną przyszłość. Zbiory sztuki i księgozbiór szczęśliwie przetrwały w Krasiczynie I Wojnę Światową. W roku 1939, w obawie przed zniszczeniem, zbiory ewakuowano. Początkowo przechowywano je w pobliskich folwarkach,
a ostatecznie przewieziono je do Krakowa. Książki, dzieła sztuki oraz rodzinne pamiątki przeszły pod opiekę metropolity krakowskiego, księcia Adama Stefana Sapiehy, stryja Leona Aleksandra. W piwnicach biskupiego pałacu przetrwały lata wojny.
Biblioteka Sapiehów z Krasiczyna trafiła na wawelskie wzgórze w dramatycznych okolicznościach.  Miało to miejsce w okresie natężenia stalinowskich represji, którym poddano społeczeństwo jak i kościół katolicki w Polsce. Podczas tzw. procesu kurii krakowskiej z roku 1952, księży z diecezji krakowskiej oskarżono o działalność szpiegowską. „Dowodami zdrady” były  m.in. ruchomości skonfiskowane przez Urząd Bezpieczeństwa w pałacu biskupim, w tym dzieła sztuki złożone przez osoby spokrewnione  z kardynałem Sapiehą. Wśród nich znalazły się zbiory wywiezione z Krasiczyna.
Konsekwencją procesu była decyzja o złożeniu części kolekcji w muzeum – Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. Kierujący Państwowymi Zbiorami prof. Jerzy Szablowski zadbał, by ta część nie została włączona do zasobów wawelskiego zbioru muzealnego, lecz otrzymała status depozytu. Zinwentaryzowany księgozbiór został w roku 1973 przeniesiony do zamku w Pieskowej Skale, filii wawelskiej instytucji. Złożono go w specjalnie urządzonych salach bibliotecznych i magazynach. W roku 1998 zamieszkały w Belgii Michał Sapieha uzyskał unieważnienie wyroku sądowego z roku 1953, stając się ponownie właścicielem pamiątek rodzinnych przechowywanych w wawelskim zamku. Świadom historycznego znaczenia biblioteki, właściciel zaproponował nabycie jej przez Zamek Królewski na Wawelu. W roku 2013, dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdana Zdrojewskiego, muzeum wawelskie stało się właścicielem księgozbioru Sapiehów z Krasiczyna.

www.wawel.krakow.pl