Şönt Reaktör Nedir? Nerelerde Kullanılır? Şönt Reaktörlerin Yapısı ve Çalışma Prensibi

↪︎ Şönt Reaktör; Şönt reaktörler endüktif etki meydana getiren cihazlardır. Bu sebeple “Endüktif Yük Reaktörü” olarak da adlandırılır. Şönt reaktörler kapasitif reaktif enerjinin yüksek olduğu sistemlerde dengeleme (kompanze) yapmak amacı ile kullanılırlar. Sisteme endüktif yük basan reaktörlere şönt reaktör denir. Şönt reaktör yıldız bağlı belirli bir güce sahip transformatörlerdir. Şönt reaktörlerin ağırlıklı olarak kullanıldığı tesisler bankalar, radyolink istasyonları, DC sürücülerin yoğunluklu olduğu tesisler, uzun yeraltı kablo hatları, demiryolu tesisleri vb yerlerde kullanılır.
↪︎ Şönt Reaktörlerin Kullanım Alanları
► DC sürücülerin ağırlıklı olduğu tesisler
► Uzun iletim hatları üzerinden beslenen verici sistemleri
► Yarı iletken bulunduran güç elektroniği cihazları
► Baz istasyonları
► Uzun enerji iletim kabloların kullanıldığı tüketici tesisleri
► Florasan ve LED aydınlatma kullanımı çok fazla olan labaratuvar, hastane ve mağazalar.
↪︎ Şönt Reaktörlerin Yapısı ve Çalışma Prensibi
Şönt reaktörler, genel olarak kurulu gücünün altında yüklenmiş havai enerji iletim hatlarının ürettiği reaktif gücü tüketerek hat sonu gerilimini stabilize etmek ve dağıtım şebekelerinde yeraltı kablolarının kapasitif etkisi ile üretilen reaktif gücü kompanze etmek amacıyla kullanılır. Şönt reaktörler şebekeye şalt tesislerinde baralara bağlanarak, doğrudan havai hatlara bağlanarak veya transformatörlerin tersiyer sargılarına bağlanarak dahil olur. Şebekedeki yük durumuna göre sıklıkla devreye alınıp çıkartılabilirler. Şebekede bulunduğu konuma bağlı olarak şönt reaktörün nötr terminali toprağa doğrudan veya nötr reaktörü üzerinden bağlanabilir.
Şönt reaktörler, genellikle aralıklı nüve kullanılarak yağa daldırılmış biçimde imal edilir. Nüvedeki aralıklar sayesinde nüve doyma bölgesinin dışında kalır. Böylece şönt reaktör enerji altında doğrusal bir karakteristik gösterir. Hava nüveli reaktörler ise genellikle 36 kV ve altı gerilimlerde kuru tip olarak üretilir.
Nüve bacak paketleri, aralıklı nüve yapısında aralarında belirli bir mesafe bırakılarak üst üste dizilir. Böylece nüve bacakları oluşturulur. Hava nüveli yapıda ise nüve veya nüve bacağı kullanılması söz konusu değildir. Aralıklı nüve kompakt bir tasarım, düşük kayıplar, düşük toplam kütle, düşük gürültü seviyesi ve düşük vibrasyon seviyesi sağlar. Aralıklı nüve yapısı ile daha yüksek enerji yoğunluğuna ulaşılabilir. Ayrıca manyetik geçirgenlik eğrisinin eğimi hava nüveli reaktöre göre daha yüksektir.
Aralıklı nüveler 1 fazlı, 3 fazlı 3 bacaklı veya 3 fazlı 5 bacaklı olarak üretilebilmektedir. Nüvedeki aralıklar, araya yerleştirilen seramik diskler ile sağlanır. Seramik diskler, ayrıca gürültünün azaltılmasında önemli rol oynar.
Şönt reaktörlerin bacaklarında kullanılan sac paketleri, radyal dizimli veya kademeli paralel dizimli olarak üretilir. Büyük güçlü şönt reaktörlerde kayıp avantajından ötürü radyal dizimli sac paketlerinin şönt reaktör bacaklarının üretilmesinde tercih edilir.
Şönt reaktörün indüktasını sağlayacak kadar enerjinin bacak paketlerinin arasında ve bacak boyunduruk arasında kalan boşluklarda manyetik alan yardımı ile depo edilip salınması sağlanır. Şönt reaktörün şebekeden çektiği ve geri verdiği enerjinin akış yönü, her zaman şebekedeki kapasitif yüklerin enerji akış yönünün tersindedir. Kapasitif yükler şebekeye enerji verirken şönt reaktör şebekeden enerji çeker; tam tersi olarak kapasitif yükler şebekeden enerji çekerken şönt reaktör şebekeye enerji verir. Bu durum, alternatif gerilimin her periyotunda tekrarlanır.
Şönt reaktörler, şebekede kullanıldıkları yere bağlı olarak farklı güç ve gerilimlerde üretilebilmektedir. Ayrıca şönt reaktörleri yükte veya boşta kademe değiştiriciler vasıtasıyla birden fazla güç veya gerilim kademesine sahip olacak şekilde üretmek mümkündür.