Portret: Trambestuurder reed niet uit tijdens Februaristaking

Februaristaker Ruben Salomon Swaab hield op 25 februari 1941 zijn tram in de remise. "Hij moest zich verzetten"

Op 25 februari 1941 loopt de 45-jarige Ruben Salomon Swaab van zijn huis naar de tramremise aan de Havenstraat in Amsterdam Zuid. Niet om te gaan werken. De Joodse trambestuurder besluit om samen met duizenden andere Amsterdammers mee te doen aan de staking als protest tegen de eerste razzia's in de stad waarbij 425 jonge Joodse mannen werden opgepakt. Wie was Swaab en hoe verging het hem na de Februaristaking?

Ieder jaar op 25 februari legt Deborah Kalkoene bloemen bij de herdenkingsplaquette in de hal van het GVB- hoofdkantoor bij Sloterdijk. Sinds haar oma overleed zet zij deze traditie voort. Op een van de onderste regels staat de naam van haar overgrootvader in gouden letters in de plagette gegraveerd. R. S. Swaab. Hij is één van de 65 GVB-ers die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht door de Nazi's. Omdat ze meededen aan de Februaristaking, in het verzet zaten of alleen maar omdat ze Joods waren.

"Mijn overgrootvader Ruben Salomon Swaab zette die dag zijn tram stil. Hij reed de remise niet uit", vertelt Deborah Kalkoene. "Als verzet. Om te laten zien: ik ben het er niet mee eens. Met gevaar voor eigen leven wilden ze iets doen voor hun medeburgers, de Joden die waren opgepakt.

Kalkoene heeft hem helaas nooit gekend. Maar ze wil alles van hem weten. Net als van de andere GVB-ers die op de plaquette staan. Ze is daarom een groot onderzoek begonnen. " Ik wil deze mannen een gezicht geven. Ik heb nu van 18 mensen een foto gevonden, persoonskaarten, wat is er met hen gebeurd? Uiteindelijk wil ik van hen alleen een biografie schrijven.

Uit loyaliteit leggen tijdens de Februaristaking zo'n 10.000 Amsterdammers die dag het werk neer en verzamelen zich op de Westermarkt. Ook buiten de stad werd gestaakt, onder andere in de Zaanstreek. Maar de bezetter slaat keihard terug en beëindigd de staking met geweld. Er vallen 9 doden, 24 zwaargewonden en talloze stakers worden opgepakt. Daarna gaan de deportaties gewoon door. Het tramverkeer komt weer op gang. Maar zonder Swaab. "Op zijn pensioenkaart staat dat hij op 29 februari ontslagene is", vertelt Kalkoene. "Opvallend is wel dat op diezelfde kaart geschreven staat dat hij vanaf 1 maart geacht werd om in gemeentedienst te treden. wat heel opvallend is gezien zijn Joodse afkomst." Welk werk Swaab bij de gemeente vanaf die dag deed, wil Kalkoene nog graag uitzoeken.

Zoals met de andere 64 GVB-ers, loop het ook slecht af met Ruben Salomon Swaab. In november 1942 wordt hij met zijn vrouw en dochter Henny uit zijn huis aan de Willaertstraat gehaald en gedeporteerd naar Auschwitz. Zoon Sally is dan al eerder opgepakt door de Nazi's maar overleeft de oorlog. Net als zijn zusje Henny, de oma van Deborah Kalkoene.

"Het is heel bijzonder om hier te staan", zegt Kalkoene als ze rondloopt door de tramremise. Lijn 24 rijdt de remise Havenstraat uit. "Dat was de tramlijn van mijn overgrootvader", roept ze verrast uit. "Hij hield van zijn werk. Maar die dag reed hij niet. Dat geeft aan hoeveel lef en moed hij heeft getoond."

Vanavond zendt AT5 om 16.45 uur de herdenking van de Februaristaking live uit.

De Februaristaking op 25 en 26 februari 1941 was het enige massale en openlijke verzet tegen de Jodenvervolging in bezet Europa. De Duitse bezetter gebruikt op dat moment steeds extremer geweld tegen Joden. Midden op straat worden ze vernederd, bestolen en in elkaar geslagen. Uit woede hierover slaat een groep Joodse jonge mannen terug en gaan met een knokploegen NSB-ers te lijf. Hierbij word één NSB-er omgebracht. Als vergeldingsactie pakken de Nazi's 425 jonge Joodse mannen op en deporteert ze naar Mauthausen. Slechts 3 mannen overleven het kamp.

❌
❌
❌

AT5 - Echt Amsterdams Nieuws

Abonneer hier op ons youtubekanaal:
   / at5  

Tips of opmerkingen?
Whatsapp: 06 511 909 38
Telefoon: 020 555 1155

Volg AT5:
www.at5.nl
Instagram: instagram.com/at5.nl
Facebook: facebook.com/at5nl
Twitter: twitter.com/at5