تقسیم بندی علوم

تقسیم علوم به دو نوع حضوری و حصولی از مباحث اساسی در فلسفه و معرفت‌شناسی است که درک آن می‌تواند به فهم بهتر ماهیت علم و نقش آن در زندگی کمک کند. این موضوع همچنین در ارتباط با تقسیم‌بندی علوم بر اساس فواید دنیوی و اخروی اهمیت دارد. در ادامه این مباحث را با نظم و دقت بیشتری توضیح می‌دهیم:

1. تقسیم علوم به حضوری و حصولی
علم حضوری:
علمی است که برای دانستن آن نیازی به یادگیری و واسطه‌های حسی یا عقلی نیست. این علم به‌صورت بی‌واسطه درک می‌شود و حاصل حضور مستقیم موضوع نزد درک‌کننده است.
مثال: درک درد در قسمتی از بدن، احساس شادی یا اندوه.
تعریف: علم حضوری یعنی وجود شیء نزد درک‌کننده.

علم حصولی:
علمی است که برای به دست آوردن آن نیاز به یادگیری و تلاش وجود دارد. این علم از طریق واسطه‌های حسی، عقلی یا خیالی حاصل می‌شود و به‌صورت صورت ذهنی درک می‌شود.
مثال: دانستن قوانین ریاضی یا قوانین طبیعی.
تعریف: علم حصولی یعنی وجود صورت ذهنی شیء نزد درک‌کننده.

2. تقسیم علوم بر اساس فایده
علوم همچنین می‌توانند بر اساس فایده‌ای که برای انسان دارند، به دو دسته کلی تقسیم شوند:
علوم دنیوی:
علومی که بیشترین فایده آن‌ها مربوط به زندگی دنیوی است. این علوم برای پیشرفت‌های مادی و بهبود زندگی انسان در دنیا کاربرد دارند.
مثال: ریاضی، فیزیک، زیست‌شناسی، شیمی، و سایر علوم تجربی.

علوم اخروی:
علومی که بیشترین تأثیر آن‌ها در سعادت اخروی و تقرب به خداوند است. این علوم به راهنمایی انسان برای رسیدن به کمال و سعادت جاودانه می‌پردازند.
این دسته شامل موارد زیر است:
1. علوم الهی:
موضوع: شناخت خداوند، مبدأ و معاد، و اصول عقاید.
هدف: معرفت عمیق‌تر نسبت به خدا و جهان هستی.
2. علم اخلاق:
موضوع: شناخت راه‌های سعادت و هلاکت نفس.
هدف: اصلاح رفتار و دستیابی به فضایل اخلاقی.
3. علم فقه:
موضوع: کیفیت عبادات، معاملات، آداب و احکام شرعی.
هدف: تنظیم زندگی بر اساس دستورات الهی.

نتیجه‌گیری
علم در هر دو نوع حضوری و حصولی و همچنین در تقسیم‌بندی دنیوی و اخروی، نقشی کلیدی در رشد و تعالی انسان دارد. علم حضوری درونی‌ترین و شخصی‌ترین نوع علم است، در حالی که علم حصولی ما را به شناخت جهان اطراف می‌رساند. از سوی دیگر، علوم دنیوی و اخروی هر یک با هدف‌های متفاوتی، تکامل فرد و جامعه را فراهم می‌کنند. بنابراین، آشنایی با این تقسیم‌بندی‌ها برای انتخاب مسیر صحیح در یادگیری و تعلیم بسیار ضروری است.