NHM Vertelt - David Cohen, 23 februari 2020

Elke maand deelt een getuige zijn of haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog aan de hand van een interview met Esther Göbel, projectmedewerker Joods Cultureel kwartier. Het zijn bijzondere gesprekken in aanwezigheid van publiek.

Op 23 februari sprak David Cohen (1932) over vluchten naar Zwitserland, Spanje en Jamaica, en over kunstroof.

"We hadden afscheid moeten nemen van mijn oma en andere achterblijvers […] Waar gingen we naartoe? Mijn ouders hadden er geen idee van. Het enige wat ze wisten, was dat oom Bij alles had geregeld. Maar ondertussen beseften wij maar al te goed dat er een heleboel fout kon gaan."

Begin november 1942 reizen vijfentwintig familieleden, onder wie de tienjarige David Cohen, in een geblindeerde trein richting Spanje. De angst van de volwassen maakt grote indruk op hem. 
De kunsthandelaren Nathan en Benjamin (Bij) Katz, zwagers van Davids vader, hebben een deal met de nazi’s weten te sluiten: in ruil voor een schilderij hebben ze vijfentwintig uitreisvisa gekregen. De broers hadden een bekende kunsthandel in Dieren gehad, gespecialiseerd in 17e en 18e-eeuwse meesters, die onder druk van de anti-joodse verordeningen was opgeheven. 
Iedereen is bang dat de nazi’s zich niet aan de afspraak zullen houden, maar het gezelschap komt ongedeerd in Spanje aan. Op 14 november 1942 vertrekken ze van daar met het schip Marqués de Comillas naar een joods interneringskamp op Jamaica. Eind 1943 sluit dat kamp en vertrekt het gezin Cohen met een deel van de andere familieleden naar Curaçao. Hier doet David zijn bar mitswa. In november 1945 keert het gezin terug naar Nederland.

Later wordt duidelijk dat het ging om Rembrandts Portret van een man, lid van het geslacht Raman uit 1634 (nu getiteld Portret van Dirk Jansz. Pesser). Nazileider Hermann Göring had het aan Hitler cadeau willen geven.

David worstelde lange tijd met een dubbel schuldgevoel: hij overleefde niet alleen de Sjoa, maar ook de verschrikkingen van onderduiken of een concentratiekamp waren hem bespaard gebleven. 

Het citaat is afkomstig uit: Robert Lemm, één Rembrandt voor vijfentwintig levens. Het overlevingsverhaal van David Cohen, 2013

Kijk voor meer getuigenissen op jck.nl/nl/longread/nhm-vertelt-ooggetuige