Erken Dönem Karşılaştırmalı Müzikoloji Çalışmaları ve Türkiye

Elif Damla Yavuz, Nihan Tahtaişleyen
Moderatör: Derya Türkan

Edison’un fonografı 1876’da icat etmesinin ardından, mucidinin de öngördüğü üzere bu ses kayıt cihazı müziğin hizmetine girer. Taşınması kolay ve kullanımı pratik bu cihaz, on dokuzuncu yüzyılın sonundan II. Dünya Savaşı’na kadar kişisel kayıtlar, derleme gezileri ve arşiv çalışmalarında farklı kültürlerin müziklerini kaydetmek üzere kullanılır. Bu müzik kayıtlarının bir kısmı da yirminci yüzyıl dönümünde Osmanlı Türkiye’sine dilbilim ve arkeoloji çalışmaları yapmak üzere gelen yabancı araştırmacılar tarafından yapılır.

Fonograf Alanda: Erken Dönem Karşılaştırmalı Müzikoloji Çalışmaları ve Türkiye, dünyanın müzik belleğine yaptığı kayıtlarla katkı sağlayan bu yabancı araştırmacılardan Hubert Octave Pernot’nun Sakız Adası (1898–1899) ve Felix von Luschan’ın Zincirli (1902, önce Adana, sonra Gaziantep’e bağlı) kayıtları ışığında dönemin müzikolog ve bestecilerinin kolektif faaliyetlerine, bilimsel ve sanatsal üretim alanlarındaki etkileşime, Avrupa’nın dünya müzikleriyle tanışması bakımından bu kayıtların müzikoloji tarihindeki önemine ve kayıtları bünyesinde bulunduran başta Berlin Phonogramm-Archiv olmak üzere Avrupa’daki ilk ses arşivleri ve burada oluşan karşılaştırmalı müzikoloji ekolüne hem Avrupa hem de Türkiye perspektifinden bakıyor.

Berceste Yayınevi tarafından yayımlanan, Elif Damla Yavuz, Nihan Tahtaişleyen ve Erdener Önder’in editörlüğünde, E. D. Yavuz, N. Tahtaişleyen, Ela Alpman, Divin Gençoğlan ve İdil Özcan’ın özgün araştırma metni ve makale çevirilerinin toplandığı bu detaylı kitap çalışmasının içeriği çerçevesinde hazırlanan konuşmada, arşiv kaynaklarından elde edilen görsel ve işitsel malzemelerle desteklenerek (etno)müzikolojinin tarihsel kaynakları olan ses kayıt arşivlerinin önemi vurgulanacaktır.

Elif Damla Yavuz, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü Öğretim Üyesi.

Nihan Tahtaişleyen, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Devlet Konservatuvarı

Müzikoloji Bölümü Araştırma Görevlisi, doktora adayı. (Berlin Phonogramm-Archiv’deki Kurt Reinhard Türkiye Koleksiyonu üzerine aynı kurumda yaptığı doktora tez çalışmasını Elif Damla Yavuz danışmanlığında sürdürmektedir)