Filozofia przypadku, Michał Heller

FESTIWAL KOPERNIKA 6-11 maja 2014 Kraków
http://www.copernicusfestival.com

W swoim wykładzie podczas przedostatniego dnia Festiwalu Kopernika ks. prof. Michał Heller filozoficzne rozważania na temat przypadku umieścił w kontekście kosmologicznym: Na samym początku było wielkie pole możliwości. Jednakże, żeby historia Wszechświata zaczęła się dziać, pole możliwości musiało zostać mocno zawężone: od wszystkich możliwości do tego, co miało szanse się urzeczywistnić. A ponieważ zawężenie możliwości nazywa się informacją, pewna informacja musiała zostać zakodowana w strukturze tego, co „było na początku". Informację tę nazywamy warunkami początkowymi. Skąd się one wzięły? Czy zostały odziedziczone po poprzednim cyklu kosmicznej ewolucji? Czy ustaliły się przypadkiem? Były najbardziej prawdopodobne? Tylko, co jest miarą prawdopodobieństwa w polu wszystkich możliwości?

W siatce praw przyrody są „wolne miejsca" które mogą być wypełnione przez przypadki i jest ich dokładnie tyle -- ani mniej, ani więcej -- ile jest konieczne do tego, by prawa przyrody mogły funkcjonować.

***

Ks. prof. Michał Heller to uczony, kosmolog, filozof i teolog, który w matematycznych równaniach teorii naukowych potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fizyków uważa za genialnych artystów. Sam w swoich licznych książkach i artykułach naukowych z powodzeniem odnajduje się w obu rolach: naukowca-artysty i pisarza-uczonego. Laureat (2008) prestiżowej Nagrody Templetona, przeznaczonej na ufundowanie Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych.

Twórczość profesora Hellera od wielu lat fascynuje i intryguje. Jego dorobek naukowy i działalność publicystyczna są nie tylko najlepszym dowodem na to, że nauka i religia wcale nie muszą się wykluczać ani ze sobą konkurować. Potwierdzają również, że wybitny fizyk i matematyk może być wielkim artystą.

Czytelnikom w Polsce profesor Heller znany jest jako znakomity popularyzator nauki, zwłaszcza fizyki i kosmologii; naukowcom na całym świecie -- jako wybitny uczony, autor setek publikacji. Jest twórcą modelu kosmologicznego wykorzystującego geometrię nieprzemienną do opisu zjawisk nielokalnych, które prawdopodobnie występowały w początkowych fazach ewolucji Wszechświata. Profesor Heller, podobnie jak dziesiątki największych umysłów na całym świecie, od lat pracuje nad połączeniem dwóch najważniejszych teorii fizycznych -- Ogólnej Teorii Względności i mechaniki kwantowej.

Na polu filozofii jest przede wszystkim twórcą płodnego programu badawczego zwanego „filozofią w nauce", który rozwija razem z wieloma swoimi współpracownikami. Filozofia w nauce to idea refleksji filozoficznej prowadzonej nie w całkowitym oderwaniu od nauki (czyli wbrew heglowskiej zasadzie: jeżeli moja teoria sprzeczna jest z faktami, tym gorzej dla faktów), ale w ścisłym kontekście teorii naukowych. Jak inaczej, mawia profesor Heller, rozprawiać o naturze czasu, przestrzeni, przyczynowości, obiektów matematycznych, umyśle, wolnej woli czy języku, jeśli nie analizując to, co udało się ustalić rzeszom naukowców (również tego, co ich teorie zakładają)? Tylko taka refleksja może prowadzić do płodnych wniosków.