Jan van der Zee Trap - Groningen 2024

In 1975 werd de Naberpassage met de Naberparkeergarage gebouwd. Dit complex stond op de plek van de huidige ‘Nieuwe Markt’ en het Forum. Aan de Grote Markt zijde van de Naberpassage werd de trap, naar oa. Pizzeria ‘Isolabella’ (later eetcafé ‘Boven Jan’), opgesierd met een opvallend kunstwerk. De trap had de naam van, schilder en monumentaal kunstenaar, Jan van der Zee. Als Stadjer hield je van deze ‘Jan van der Zee Trap’, of je vond het maar ‘hailemoal niks’. Jan van der Zee maakte het ontwerp van de trap op verzoek van het architectenbureau Klein in Groningen, de ontwerper van de Naberpassage. De kunstenaar maakte een aantal elementen waarin verschillende abstract-geometrische vormen elkaar afwisselen. De 10 delen plaatste hij vervolgens achter elkaar. Door de herhaling van de vormen ontstond een ritmisch geheel. De openingen in de trapdecoratie gaven het massieve reliëf wat ‘lucht’. De werkwijze van Jan van der Zee was bijzonder want hij tekende het ontwerp op ware grootte. Daarna maakte hij voor de losse delen mallen van piepschuim, die hij verstevigde met een bekisting van hout. Vervolgens werd het beton in de vormen gegoten. Jan van der Zee werd in 1898 in Leeuwarden geboren. Hij begon in 1913 aan een opleiding aan de Academie Minerva in Groningen. In de jaren ‘20 werkte Jan van der Zee in de stijl van het constructivisme. Toen hij zich in 1923 aansloot bij de Groninger kunstkring De Ploeg, was hij een tegenstander van het expressionisme, de stijl waarin veel andere Ploegleden werkten, maar hij werkte wel vernieuwend. Jan van der Zee had vooral belangstelling voor de esthetiek van de beeldtaal. Abstracte geometrische kleurvlakken die veelal gebouwen en landschappen verbeelden. Zijn kunst was gebaseerd op de realiteit. Van der Zee woonde bijna zijn hele Groningse periode in dezelfde buurt rond de Korreweg. De Riouwstraat, Fivelstraat, A.P. Fokkerstraat, Oosterhamrikkade en meer dan 50 jaar in dezelfde bovenwoning, op de J.C. Kapteynlaan 40-B. Jan van der Zee overleed eind 1988 in Groningen. Hij liet een zeer gevarieerd oeuvre na, dat naast schilderijen bestaat uit litho's, tekeningen, hout- en linosneden, aquarellen en meubilair. Het Groningse landschap met boeren met paarden, havengezichten en stadsgezichten waren de belangrijkste onderwerpen van Jan van der Zee. Zijn allerlaatste werk was in 1979 een ontwerp voor 7 glas-in-loodramen in de Martinikerk. Doordat er te weinig geld was, werden alleen de 4 ronde ramen geplaatst. De 3 grote lancetvensters werden pas in 1998, 10 jaar na Van der Zee’s dood, gemaakt. Dit was dankzij Henk Vonhoff, die het cadeau dat de Gasunie hem gaf bij zijn afscheid als Commissaris der Koningin, wilde bestemmen voor deze ramen. Maar het meest besproken monumentale werk in de Stad, van Jan van der Zee, is ongetwijfeld zijn ‘trapdecoratie’ voor de Naberpassage. In 2013 werd de trap verwijderd vanwege de vernieuwing van de oostwand van de Grote Markt en sloop van de Naberpassage en sindsdien lag het in een opslag. De Gemeente Groningen en Kunstpunt Groningen, dat het beheer van kunst in de publieke ruimte van de Stad Groningen verzorgt, hebben in de loop der jaren verschillende mogelijke locaties onderzocht om de trap te herplaatsen, maar er kwam geen enkele geschikte plek voorbij. Toen Geveke directeur Harry Leggedoor in december 2016 in de krant las dat de gemeente een herbestemmingsplek voor het betonnen kunstwerk zocht, stelde hij voor de trap te plaatsen bij zijn bouwproject ‘Crossroads’ op het voormalige ACM-terrein langs het Reitdiep. Bouwbedrijf Geveke ging op deze plek een nieuw appartementencomplex bouwen. Kunstpunt Groningen heeft vervolgens overlegd met de erven Van der Zee. Zij en de gemeente gingen akkoord met de plaatsing. Ook hebben 2 straatlantaarns van kunstenaar Alexander Schabracq een nieuwe plek op het terrein gevonden. De 2 lantaarns stonden oorspronkelijk aan het Damrak in Amsterdam en lagen ook vanaf 2013 in opslag bij de gemeente Groningen. 10 jaar na de verwijdering aan de Naberpassage op de Grote Markt, heeft Jan van der Zee’s ‘trapdecoratie’, een mooie plek gekregen. De trap staat aan het fietspad Donghornsterpad, tussen de Friesestraatweg en het Reitdiep, ter hoogte van het spoor en de historische ACM-fietsbrug.


Tekstbronnen:
• nl.m.wikipedia.org
• Focusgroningen.nl
• Kunstpuntgroningen.nl
• Benohofman.nl
• Cultuurarchief.nl

Foto- en filmbronnen:
• nl.m.wikipedia.org
• Beno’s Stad    • Jan van der Zee - Beno’s Stad 213 (12...  
• Beeldbankgroningen.nl
• Focusgroningen.nl
• nos.nl/regio/groningen
• Via ‘X’ @Benstriesenou1
• Eigen foto- en filmmateriaal

Muziekbron:
• via YouTube account @FreesoundMusic -    • 60 min mix of royalty free Vintage Jazz