Филиппин улсын товч түүх

Филиппин улсын товч түүх
Бүгд найрамдах Филиппин улс юм.
Филиппин 7600 гаруй арлуудаас бүрдсэн азийн эх газраас өмнөд хятадын тэнгисээр тусгаарлагдсан зүүн талаараа Номхон далайгаар хүрээлэгдсэн арлын улс юм.
Филлиппиний түүхийг 4 үед хувааж болох юм. 1. Нэн эртнээс испанид колоничлогдох үе хүртэл, 2. Испаний колоничлолын үе, 3. Испаниас америкийн эзэмшлийн бүс нутаг болсон үе, 4. Америкийн эзэмшлээс гарч тусгаар тогтносноос хойш үе гэж авч үзэж болох юм.
Филиппиний бүлэг арлууд дээр анх хэзээ хүмүүс амьдарч эхэлсэн баримт тодорхой бус. Хуучин чулуун зэсгийн үед азийн эх газраас хүмүүс амьдралын сайхан нөхцлийг хайн арлуудыг дамжин тэнгисийг гатлан ирсэн гэж судлаачид үздэг.
Сүүлчийн мөстлөгийн үеэр дэлхийн уур амьсгал, гадаргын нөхцөл байдал, далайн түвшин харицангуй доогуур байсан учраас эх газар болон арлуудыг холбосон хуурай газар далайн гүехэн хэсгээр хүмүүс дамжиж филиппиний бүлэг арлуудад ирсэн болов уу гэж таамагладаг байна.
Далай тэнгисийн нүүдэлчин хүмүүсийн аялалаар өнөөг хүртэл амьдарч байгаа Aeta болон Agta овгуудын өвөг дээдэс энэ нутагт үлдэж хамгийн анхны уугуул иргэд болсон гэж үздэг. Испаний колончилолын үед тэдгээр хүмүүсийг Negritos гэж нэрлэдэг болжээ.
М.э.ө 3-р зууны үеэс малай хүмүүс хэдэн хэдэн удаагийн аялалаар филиппиний арлуудад ирж суурьшсан гэж үздэг. Тэдгээр хүмүүс филиппиний арлуудын хаа сайгүй тосгон байдлаар тархан суурьшсан ба хоорондоо олон янзын хэлээр ярьдаг бөгөөд тосгоны хүн ам ихэвчлэн 30-100 гэр бүлээс бүрддэг, тосгоныхыг Datu нэртэй удирдагч нар удирддаг байв. Тэдгээр бүлэг хүмүүс зүүн ази, зүүн өмнөд азийн далайн улсууд тэр дундаа хятадуудтай худалдааны харилцаатай хөгжиж иржээ.
12-р зуун гэхэд индонезийн Суматра арлаас гаралтай /малайн Шри Вижая/ Sri Vijaya хаант улс хүчирхэгжин өргөжиж филиппиний арлуудад хүрч арлуудын хүмүүсийн амьдралд нөлөөөлөх боллоо.
Мөн түүнчлэн далайн худалдааны нөлөөгөөр филиппиний өмнөд хэсгийн арлуудад лалын шашин нэвтэрчээ. Учир нь энэ үед европчуудыг ирэхээс өмнө арабын худалдаачид өмнөд ази, зүүн өмнөд азийн улс орнуудаар аялж худалдаа хийж чаддаг байлаа.
Европчууд энэтхэг, хятадад хүрэхээс өмнө арабын худалдаачид африк, өмнөд ази, зүүн өмнөд азийн орнуудтай харилцаж тэднийг холбохын зэрэгцээ далайн худалдаанд голлох үүрэгтэй байв. 16-р зууныг хүртэл филиппиний арлуудад томоохон төрт улс байгуулагдаагүй л байлаа.
1521 онд европчуудаас анх удаа Португал гаралтай Испаний далайгаар аялагч Ferdinand Magellan филиппиний арлуудад Атлантын далайг гатлан өмнөд америкийн урдуур тойрон номхон далайгаар аялан баруун талаас нь хүрчээ.Энэ аялал бол маш урт аялал төдийгүй Magellan анх дэлхийг тойрч, дэлхийг бөмбөрцөг болохыг өөрийн аялалаар баталсан гавьяатай. Magellan-ий зорилго бол баруун тийш далайгааар аялж халуун ногооны арлууд болох Молуккийн бүлэг арлуудад хүрэх байв. Тухайн үед Португал, Испани улсууд халуун ногооны зах зээлийн гол өрсөлдөгч нар байжээ. Молуккын арлууд нь филиппиний өмнөд хэсэгт байдаг.
Ferdinand Magellan болон түүний багийнхан филиппиний Cebu аралд дээр байрлаж тэнд байхдаа олон тооны нутгийн иргэдийг христийн шашинд оруулж Себу арлын удирдагч Humabon удирдагчийг адислажээ.
Цаашлаад Humabon, Магеллан нар тохиролцож Хумабоны өрсөлдөгч ойролцоох Mactan хэмээх жижиг арлын /Лапулапу/ Lapulapu удирдагчийг христийн шашиндаа оруулах, тэднийг эзлэхээр явж тулалдсан боловч тэр тулааны үеэр Ferdinand Magellan амь үрэгджээ. Харин Мактаны удирдагч Lapulapu нь одоо колоничлогдын эсрэг тэмцсэн анхны нутгийн уугуул иргэн филиппиний үндэсний баатар гэж нэрлэгддэг. Харин Магелланы багийнхан удалгүй филиппинийг орхиж цөөн тооны хүндтэй испанидаа хүрчээ.
Дараагийн далайгаар аялагч Ruy López de Villalobos Вилобос 1542 онд очихдоо эдгээр арлыг Испаний хаан II-р Филиппийн нэрээр нэрлэснээр Филиппиний арлууд нэртэй болов.
Испаний цорын ганц ази дахь колони нь Филиппин байв. Анх 1565 онд Miguel López de Legazpi Легази Cebu арал дээр испаний байнгын сууринг байгуулан өөрөө захирагч нь болжээ. Гэхдээ тэр үед филиппиний арлуудаас хамгийн их далайн худалдаанд оролцдог стратегийн хувьд чухал түшиц газар нь хойд зүгийн Luzon арлын Манила байлаа.
Тухайн үед филиппиний арал болгон удирдагч нартай бөгөөд хүмүүс нь лалын шашинтай болоод байв. Зарим арлууд дээр байр сууриа тогтоогоод байсан лалын шашинтай удирдагч нар Манила төвтэй далайн эргийн худалдааны боомт хотыг эрхшээлдээ оруулахын төлөө хоорондоо өрсөлдөн тэмцэлдэж байсан ба испаничууд энэ өрсөлдөөн оролцов.
Үргэлжлэлийг Дэлхийн улс орнууд сувгаас уншиж болно.  / darkhanbatdaagii