"Миллий чолғу асбоблари тарихи": Рубоб

"Хазина" кўрсатуви
"Ўзбекистон тарихи" телеканали
Шарқ мутафаккирлари Абу Наср Муҳаммад Форобийнинг “Катта мусиқа китоб”и, ибн Синонинг “Даволаш китоби”, ал-Хоразмийнинг “Билимлар калити”, Сафиуддин Умравийнинг “Шарафия китоби”, Абдураҳмон Жомийнинг “Мусиқа ҳақида рисола” каби ноёб асарларида халқ чолғулари — рубобсимон созларнинг номлари, тузилиши, товуш чиқариш йўллари,услублари батафсил таърифланган.
Абу Наср Форобий ўз китобида икки хил чертма торли рубоб таърифини келтирган. Дарвиш Али таърифлаган чолғулар орасида ўша даврда кенг тарқалган рубоб сози ҳақида гап боради. Рубоб созига бешта тор тортилган бўлиб, уларнинг тўрттаси ипак, пастки бешинчиси эса кумушдан ишланган. Афғон рубоби — 5 торли, мирзобли чертма торли соз. Афғонистон, Тожикистон ва Ўзбекистонда ишлатилади. Рубоб — 5 торли, мизробли чертма чол ғу асбоби. Ҳофиз Дарвиш Али Чангийнинг таъкидлашича, унинг замонида рубоб энг ривожланган чолғулардан бири ҳисобланган.Маълумотларга кўра, рубоб Балхда ясалиб, Муҳаммад Хоразмшоҳ даврида ҳам кенг фойдаланилган.Тад- қиқотчилар рубоб сози Ўзбекистонга ХIХ аср ўрталарида Хитойнинг Қашқар шаҳридан келтирилган, деб таъкидлашади. Шу боис бўлса керак, у “Қашқар рубоби” деб аталади. Ҳар қандай чолғу асбоби моҳир созандалар, созгар усталар томонидан мунтазам такомиллаштириб келинган. Бу жараён рубоб чолғусини ҳам четлаб ўтмаган. Ўзбекистонда ХХ асрнинг 40-50 йилларидан бошлаб чолғуларни қайта ишлаш ва такоммиллаштириш тажрибалари амалга оширилган. Натижада, анъанавий ўйма қашқар рубоб, қовурғали рубоб, рубоб прима, меццо сопрано рубоби, алт рубоб ва афғон рубоблари такомиллашган.