Examen aardrijkskunde - Endogene processen (domein aarde)

Kijk op https://digistudies.nl voor een overzicht van meer dan 700 video's van álle examenvakken en onderwerpen! De video's op het platform worden overzichtelijk weergegeven en in je eigen leeromgeving kun je bijhouden wat je nog moet doen voor je examens.

Meer aardrijkskunde video's zien? https://digistudies.nl/havo/aardrijks...

Het interne systeem van de aarde
Deze video zal gaan over de endogene processen van de aarde.
Endogene processen zijn processen die zich binnen in de aarde afspelen. De drie belangrijkste gevolgen van deze endogene processen zijn het ontstaan van vulkanen, bergen en aardbevingen.
Je zult eerst moeten weten hoe de aarde is opgebouwd voordat je deze drie processen kunt begrijpen.
Grof gezegd bestaat de aarde uit 4 delen. In deze video zullen we dieper ingaan op deze vier delen.

Ook gaan we het hebben over zogenaamde convectiestromen.
Deze convectiestromen zijn stromen van min of meer vloeibaar gesteente en komen vanuit het onderste gedeelte van de aardmantel helemaal richting de grens tussen de aardmantel en de aardkorst.
Deze convectiestromen lopen als een soort van vierkant. Op een plek lopen ze omhoog, waarna ze horizontaal lopen en tenslotte weer naar beneden gaan. Dit lijkt heel erg op de luchtcellen die je in de atmosfeer ziet. Als je dit niet meer weet, kijk dan even naar de video over luchtstroming.
Ook wordt er uitleg gegeven over tektonische platen. Het is belangrijk om te weten dat deze tektonische platen altijd in beweging zijn. En dat deze beweging dus veroorzaakt wordt door de convectiestromen uit de asthenosfeer. Het bewegen van deze platen wordt ook wel platentektoniek genoemd. De kans is groot dat je hier vragen over krijgt op je examen.
Zoals je je misschien wel voor kunt stellen, bewegen deze tektonische platen niet allemaal mooi met elkaar mee. Op de grenzen van deze platen kunnen daardoor verschillende dingen gebeuren. Je hebt drie verschillende soorten plaatgrenzen, --deze zijn:
1. Ten eerste heb je divergerende plaatgrenzen. Bij deze plaatgrenzen bewegen de platen uit elkaar, ze divergeren dus. Bij een divergente plaatgrens ontstaat een nieuwe korst doordat er allemaal magma uit de asthenosfeer in ‘lekt’.

Het midden van de Atlantische oceaan is hier een goed voorbeeld van. Op deze plek ontstaat helemaal aan de randen van deze platen ook een onderwater-gebergte: doordat de plaatranden omhoog worden geduwd aan de kant van de oceaan en doordat ze omlaag worden ‘getrokken’ door middel van subductie. Kom ik zo op.

Het trekken en duwen van de platen wordt ook wel slabb-pull genoemd. Het onderwatergebergte dat is ontstaan langs de plaatranden heet ook wel een midoceanische rug. Ik zal het bij de tweede soort plaatgrens nog even hebben over subductie.

2. De tweede soort plaatgrens zijn convergerende plaatgrenzen. Dit zijn plaatgrenzen die naar elkaar toe bewegen, ze convergeren dus.

Er zijn twee verschillende soorten convergerende plaatgrenzen:

1. Bij de eerste soort botst er een zware oceanische plaat op een lichtere continentale plaat. Dit zorgt ervoor dat de oceanische plaat onder de continentale plaat duikt, direct de asthenosfeer in. Dit wordt ook wel subductie genoemd, hier verdwijnt dus de zeebodem.

Het gevolg is dat er precies op de plaats waar de oceanische plaat naar onderen duikt diepzeetroggen ontstaan. Diepzeetroggen zijn hele diepe stukken oceaan tot wel zo’n 11 kilometer diep. En aan de andere kant vlak bij het uiteinde van de continentale plaat ontstaat juist een gebergte, doordat dit gedeelte omhoog wordt geduwd.

Het Andes-gebergte in Zuid-Amerika is hier een goed voorbeeld van. Dit gebergte loopt ook precies langs de twee plaatgrenzen.

2. Bij de tweede soort convergerende plaatgrens zijn de twee platen even zwaar. Hier duikt er geen plaat onder maar duwen ze elkaar omhoog waardoor er ook bergen ontstaan. De Alpen zijn hier een voorbeeld van.

3. De derde en laatste soort plaatgrens zijn de transforme plaatgrenzen. In deze gevallen schuren de tektonische platen langs elkaar heen. Hierbij verschijnt of verdwijnt er geen deel van de aardkorst. Wel zorgt dit schuren ervoor dat de twee platen vast kunnen komen te zitten. Daardoor bouwt er steeds meer spanning op. Uiteindelijk is een van de platen niet sterk genoeg meer en breken de twee platen weer van elkaar los. Hierdoor bewegen deze platen heel hard in korte tijd, en dit voel je in de vorm van een aardbeving. Dit type plaatgrens is bijvoorbeeld te vinden in Turkije, en daar zie je dan ook best veel aardbevingen.

Heb je wat aan de video gehad vergeet niet te liken!