Άγιος Διονύσιος Ο Εν Ολύμπω Παλιά Μονή - Saint Dionysios Of Olympus Old Monastery

Σε μια απόσταση 17 χιλιομέτρων από το Λιτόχωρο, μέσα στο φαράγγι του Ενιππέα, σε υψόμετρο 900 μετρων βρίσκεται η παλαιά Μονή, που ίδρυσε ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, το 1542.
Η Μονή χρησιμεύει εκτός του μοναστικού, θρησκευτικού και διδακτικού έργου της και σαν καταφύγιο αγωνιστών και οπλαρχηγών κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα την μερική καταστροφή της λόγω αντιποίνων .
Το 1828 πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς αφού προσέφερε καταφύγιο και βοήθεια στους αγωνιστές.
Παρόμοια δράση είχε και κατά την περίφημη επανάσταση του Ολύμπου το 1878 και το 1897 , αλλά και κατά την γερμανική κατοχή όπου σαν αντίποινα το 1943, ανατινάχθηκε εκ θεμελίων.
Εκτός από τις καταστροφές έγιναν και λεηλασίες, έτσι χειρόγραφα και κειμήλια της μονής , βρίσκονται στην Αθήνα , στην Λάρισα , στην Κωνσταντινούπολη, στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας , ακόμα και στο Παρίσι.
Στην είσοδο του μοναστηριού υπάρχει στο υπέρθυρο τύμπανο τοιχογραφία του Αγίου Διονυσίου.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε αρχικά σαν πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα μέχρι το 1928 και ήταν υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού θρόνου, αλλά μετά το έτος αυτό υπήχθη στις νέες χώρες και τελικά επικράτησε το όνομα του Αγίου Διονυσίου.
Ο εκ του Αγίου Όρος μοναχός αφού πέρασε από αρκετές περιοχές κυρίως της βόρειας Ελλάδας και της Θεσσαλίας ιδρύοντας μόνες , κατέληξ Ολύμπο όπου μετέφερε την αγιορείτικη αισθητική και κατασκευαστική τεχνοτροπία στην μονή.
Το καθολικό , δηλαδή ο κεντρικός ναός του συμπλέγματος, είναι σταυροειδής ναός βυζαντινού ρυθμού , Αθωνίτικου τύπου , χτισμένο από πέτρα και ξύλο όπως και όλη η μονή, δίνοντας στιβαρότητα που ομοιάζει με φρούριο, ενώ και η τοποθεσία που επέλεξε για το χτίσιμο ήταν από μόνη της ιδανική για την ασφάλεια της μονής.
Ο άγιος Διονύσιος γεννήθηκε στην Δρακότρυπα Καρδίτσας το 1500.
Στα 18 του μετά τον θάνατο των γονέων του , ακολούθησε τον γέροντα Άνθιμο στα μετέωρα όπου και έγινε μοναχός με το όνομα Δανιήλ στην μονή του μεγάλου μετεώρου.
Έπειτα πήγε εις το Άγιον όρος όπου χειροτονήθηκε ιερέας , ασκήτευσε στην μονή Καρακάλου και έφτασε να γίνει ηγούμενος στην μονή Φιλοθέου.
Εγκατέλειψε το ηγουμενείο και το Άγιο όρος μετά από προστριβές με την βουλγαρική μονή και κατέληξε στην Βέροια όπου και έχτισε την μονή του Τιμίου Προδρόμου ενώ συγκέντρωσε σε ισχυρό κοινόβιο όλους τους μοναχούς της περιοχής.
Όταν του προτάθηκε να γίνει επίσκοπος στην Βέροια , αυτός από ταπεινότητα εγκατέλειψε την θέση και κατέληξε στον Ολύμπο όπου έζησε σε σπήλαια ασκώντας την ασκητική ζωή ενώ οργάνωσε τους μοναχους σε κοινόβιο και ξεκίνησε την ανέγερση μονής.
Μετά από καταγγελίες η τοπική οθωμανική εξουσία το εξέλαβε ως προσπάθεια εξέγερσης και ανατροπής, οπότε ο άγιος Διονύσιος εκδιώχθηκε και κατέληξε στο Πήλιο στην μονή Αγίας Τριάδος Σουρβιάς όπου και έζησε για τρία χρόνια.
Το διάστημα αυτό στην περιοχή του Ολύμπου επικράτησε μεγάλη περίοδος ανομβρίας κάτι που απεδόθη στην εκδίωξη του Αγίου και έτσι του εζητήθη να επιστρέψει και σύμφωνα με την παράδοση με την επιστροφή του θαυματουργικως επήλθε και το τέλος της ανομβρίας.
Ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω απεβίωσε στις 23 Ιανουαρίου, μετά το 1542, και τα λείψανά του φυλάσσονται στην μονή που ίδρυσε πριν από 5 αιώνες.
Στην βόρεια πτέρυγα στο ισόγειο, διασώζεται βρύση με τρεχούμενο νερό, η τράπεζα που επίσης διασώζεται και τα μαγειρεία, ενώ στον όροφο , κελιά μοναχών , παρεκκλήσια , το γραφείο του ηγουμένου, και η βιβλιοθήκη.
Στο βορειοδυτικό τμήμα βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Διονυσίου, ενώ το νοτιοδυτικό τμήμα είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικάνορα.
Στην νότια πτέρυγα υπαρχει διώροφο κτίσμα με κελιά μοναχών τα οποία έχουν χαμηλή είσοδο και μικρές εσωτερικές διαστάσεις με θολωτή κατασκευή.
Στην δυτική πτέρυγα της μονης που έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό , στο τριώροφο κτίσμα βρισκόταν τα κελιά των μοναχών , και το κωδωνοστάσιο με ρολόι στην κορυφή του.
Στην μονή λειτουργούσε κατά την περίοδο της ακμής της όπου φιλοξενούνταν περί των 300 μοναχών, κέντρο αντιγραφής ιερών γραπτών αλλά και σχολή , με τα σχολικά εγχειρίδια να διασώζονται ακόμα και σήμερα στο σκευοφυλάκιο της.
Στην διαδρομή από την παλιά μόνη προς το ασκηταριό του Αγίου Διονυσίου που είναι χτισμένο μέσα σε φυσικό σπήλαιο, βρίσκεται το οστεοφυλάκιο της μονής όπου φυλάσσονται οι Κάρες από 1400 μοναχούς που ασκήτευσαν στην μονή.
Το λεγόμενο ασκηταριό της Γεννήσεως του Χριστού, βρίσκεται μέσα το σπήλαιο όπου αναβλύζει ιερό αγίασμα ενώ στο μικρό εκκλησάκι με το σεμνό κελί του , ο άγιος Διονύσιος λειτουργούσε τακτικά.
Κατά τον 16ο αιώνα ο άγιος Διονύσιος έχτισε το παρεκκλήσι του προφήτη Ηλία στην κορυφή του Ολύμπου σε υψόμετρο 2.800 μέτρα . Σε αυτό ο παρεκκλήσι ο άγιος Διονύσιος λειτουργούσε αλλά και διέμενε κατά διαστήματα.
Μετά από όραμα της Παναγίας ο Άγιος Διονύσιος επέλεξε το σπήλαιο του Αγίου Λαζάρου σε μια απόσταση περίπου δέκα λεπτών από την μονή, όπου και κατέληξε την εγκόσμια παρουσία του.
Τα τελευταία χρόνια, διενεργούνται εργασίες αναστηλώσεως – ανακαινίσεως της παλαιάς Μονής, με απόλυτο σεβασμό στην αρχική αρχιτεκτονική της.