Andrzej Niewiadomski, „Awangarda krakowska i wizja nowej urbanistyczno-przemysłowej rzeczywistości”

PRZEMYSŁ KREŚLONY SŁOWEM
- cykl wykładów przygotowany we współpracy z Fundacją Agencji Rozwoju Przemysłu

Dr. hab. Andrzej Niewiadomski (UMCS), Awangarda krakowska i wizja nowej urbanistyczno- przemysłowej rzeczywistości nowoczesnej w kontekście autonomii sztuki.

W wykładzie „Awangarda krakowska i wizja nowej urbanistyczno-przemysłowej
rzeczywistości”, Andrzej Niewiadomski opowiada o dziejach polskiej poezji awangardowej
skupionej wokół niezwykłej postaci Tadeusza Peipera, który stworzył program estetyczny dla
nowej, nowoczesnej poezji awangardowej. Każdy uczeń liceum wie zapewne, że hasłem
tego ugrupowania poetyckiego było hasło: miasto, masa , maszyna. Andrzej Niewiadomski
stara się wyjaśnić, że niezupełnie dobrze rozumiemy intencje poetów awangardowych, w
szczególności jego twórcy – Tadeusza Peipera. Związek poezji awangardowej z
nowoczesnością, przemysłem, maszyną nie jest prosty. Tadeusz Peiper twierdził, że poezja i
nowoczesna uprzemysłowiona rzeczywistość to światy równoległe. Nowoczesność powinna
inspirować poezję, natomiast nie powinna być tematem wierszy. Niewiadomski wyjaśnia
nam, że Miasto, Masa, Maszyna to inspirujące idee dla poezji, jako byty doskonale
sfunkcjonalizowane – w mieście, każdy jego element pełni w tym organizmie określoną rolę,
miasto jest nowatorskie, otwarte na coraz to nowe potrzeby i jest bytem pięknym. Poemat
powinien być strukturalnie podobny – autonomiczny, funkcjonalny i piękny.
Podobnie sprawa ma się z masą – masą, która oznacza nowoczesne społeczeństwo doby
przemysłowej – społeczeństwo jako doskonale funkcjonujący organizm. Andrzej
Niewiadomski pokazuje, jak bardzo poezja starała się do tych idei masy czyli nowoczesnego
przemysłowego społeczeństwa upodobnić.
Wreszcie ostatnia część hasła awangardzistów – maszyna. Nie stała się ona dla Tadeusza
Peipera tematem poematu, lecz częścią dzieła. Nie powinno się jej gloryfikować, ubóstwiać ,
lecz widzieć jako część dzieła. Zatem poezja według Peiper, mówi Andrzej Niewiadomski,
musi z jednej strony pozostawać autonomiczna, z drugiej strony powinna jednak inspirować
się nowoczesnością, technologią, jednak nie na zasadzie uczynienia przemysłu, maszyny,
miasta tematem lecz źródłem inspiracji.

Przydatne linki do wykładu prof. Andrzeja Niewiadomskiego „Awangarda krakowska i wizja nowej urbanistyczno- przemysłowej rzeczywistości nowoczesnej w kontekście autonomii sztuki.”:
1. Tadeusz Peiper, „Tędy” oraz numery Zwrotnicy dostępne są:
https://polona.pl/sets?searchCategory...
Tadeusz%20Peiper&copyright=false
2. O Tadeuszu Peiperze więcej informacji na stronie: https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-
peiper, https://culture.pl/pl/artykul/peiper-...
3. Informacje o awangardzie krakowskiej można znaleźć na stronie :
https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent...
4. O poezji Juliana Przybosia można przeczytać na stronie: https://culture.pl/pl/tworca/julian-
przybos