آموزش تندخوانی (40) : روش مطالعۀ هشت مرحله بدون فراموشی هاروارد (PQRST)

روش هشت مرحله‌ای بدون فراموشی هاروارد یا (PQRST) چیست و چه کاربردی در تندخوانی دارد؟
یکی از اهداف مهمی که همیشه در مطالعه و یادگیری مدنظر می‌باشد به خاطر سپاری موضوعات در درازمدت است. افراد بسیاری به دنبال روش‌های نوینی در این زمینه هستند. یکی از بهترین روش‌هایی که مطرح‌شده است توسط محققین دانشگاه هاروارد طراحی‌شده است. این روش به‌عنوان روش هشت مرحله بدون فراموشی در آموزش تندخوانی شناخته می‌شود.
1- نگاه کلی و اجمالی به تمام کتاب
در این مرحله کتابی که می‌خواهید به‌تازگی شروع کنید را به‌صورت کلی و اجمالی در حد 3 تا 5 دقیقه بستگی به حجم آن بررسی کنید. در این بررسی ببینید موضوع کتاب درباره چیست، طرح و نوشته بر روی جلد چگونه است، نویسنده آن کیست، فهرست مطالب چه موضوعاتی دارد، نوع نگارش آن به چه شکلی است، تعداد فصل‌ها چقدر است، تعداد صفحات کتاب چقدر است، آیا فصل‌ها در انتها دارای خلاصه هستند، آیا فصل‌ها دارای سؤال یا پرسش و پاسخ هستند، آیا کتاب بوی خاصی دارد یا اسم و موضوع می‌تواند بوی خاصی را برای شما تداعی کند و یک بو بسیار خوب و لذت‌بخش به آن نسبت دهید.

با بررسی این اطلاعات یک نگاه کلی بسیار جامع و مفید نسبت به مطالب کتاب به دست می‌آورید و مغز ما با دریافت این کلیت عملکرد بهتری هنگام مطالعه خواهد داشت. فقط توجه داشته باشید کتاب‌های درسی یا غیردرسی که قبلاً آن‌ها را مطالعه کردید نیاز به این مرحله ندارند البته اگر کلیت آن کتاب‌ها در ذهن شما باقی‌مانده‌اند ولی اگر فراموششان کرده‌اید این مرحله را انجام دهید.

2- مطالعه و بررسی اولیه یک‌فصل یا یک بخش از کتاب
در مرحله دوم فصل یا بخشی از کتاب که می‌خواهید مطالعه کنید را انتخاب کنید و در حد 1 تا 3 دقیقه بستگی به حجم فصل ابتدا عنوان فصل را ببینید، تعداد صفحات را بررسی کنید، تیترها و مطالبی که به‌صورت درشت نوشته‌شده‌اند را نگاه کنید، با دقت مطالبی که به‌صورت رنگی نوشته‌شده‌اند را ببینید، اگر سؤال و نتیجه‌گیری یا خلاصه‌ای در آخر فصل است ببینید، اگر نمودار یا جدولی هم در فصل وجود دارد آن را کاملاً ببینید.

اگر فصلی از کتاب بسیار حجیم و طولانی بود آن را به قسمت‌های کوچک‌تر تبدیل کنید. ما در اینجا نیاز نداریم مطالب را بخوانیم فقط می‌خواهیم یک بررسی اولیه داشته باشیم تا مغز ما آماده شود مطالب فصل را به بهترین شکل درک کند. همین کار بسیار ساده بر روی سرعت و درک مطلب و تمرکز حواسمان به‌شدت تأثیر می‌گذارد.

3- سؤال گذاری
در مرحله سوم با توجه به اطلاعاتی که در مرحله دوم از فصل موردنظر به دست آورده‌اید چند سؤال در ذهن خود مطرح کنید و آن‌ها را روی یک کاغذ یادداشت کنید. هر سؤالی که با بررسی اولیه ایجادشده است را یادداشت کنید مهم نیست جوابش در فصل موردنظر باشد یا نه طرح این سؤالات برای این است که مغز ما با جستجو و کنجکاوی بیشتر موضوعات را دنبال کند و از تمرکز بالاتری برخوردار باشد.

اگر کتاب‌هایی را قبلاً مطالعه کردید و با موضوعات آن‌ها آشنایی دارید بهتر است سؤالات یکم دقیق‌تر و مرتبط با موضوع مطرح شوند. کار بسیار جالب دیگری که می‌توانید انجام دهید تیترها و عنوان‌های فصل را به‌صورت سؤالی در کتاب یا صفحه‌ای جداگانه بنویسید یا جلوی تیترها و موضوعاتی که در بررسی اولیه سؤال می‌شوند یک علامت سؤال با قلم بگذارید و سؤال موردنظر را به‌صورت ذهنی مطرح کنید.

4- خواندن متن و مطالعه اصلی
در این مرحله مطالعه واقعی خودتان را مبتنی بر تکنیک‌های تندخوانی و تمام مطالبی که در دوره تا به اینجا آموختید شروع کنید. می‌توانید با استفاده از روش خط بری خیلی سریع با یک سرعت مناسب مطالعه خودتان را شروع کنید یا به‌صورت عبارت خوانی مطالعه خود را جلو ببرید.

5- بازنگری نکات کلیدی و موضوعات مبهم
در محله پنجم که بازنگری و دوباره دیدن است نکات کلیدی که در مرحله قبل به‌صورت خطی و پشت سر هم نوشته‌اید را یک‌بار دیگر بررسی کنید و ببینید آیا با دیدن نکاتی کلیدی که یادداشت‌برداری کردید مطالب و موضوعات مرتبط با آن‌ها برای شما تداعی می‌شوند و آیا آن‌ها را به یاد می‌آورید. اگر تمام مطالب را به‌راحتی به یاد آوردید بسیار عالی است و به سراغ مراحل بعدی بروید ولی اگر قسمتی را فراموش کردید به متن رجوع کنید و اگر نیاز داشتید نکته کلیدی را در این مرحله تصحیح کنید می‌توانید آن را ویرایش کنید.

6- طراحی نقشه ذهنی با استفاده از نکات کلیدی
در مرحله ششم تمامی نکات کلیدی که در مراحل قبل مشخص‌شده است را باید در قالب یک نقشه ذهنی طراحی کنید. نحوه طراحی نقشه ذهنی به‌طور کامل در جلسه قبل بیان شد. با یادگرفتن اصول صحیح و استاندارد طراحی نقشه‌های ذهنی به راحت‌ترین شکل می‌توانید نکات کلیدی خود را در به‌صورت متصل و پیوسته به یک نقشه فوق‌العاده تبدیل کنید.

7- تجسم نقشه ذهنی و گرفتن تست از خود
اگر مراحل قبل را به‌خوبی پشت سر گذاشته باشید الان باید یک نقشه ذهنی فوق‌العاده از فصل موردنظر آماده کرده باشید. در این مرحله چنددقیقه‌ای زمان بگذارید و نقشه ذهنی که طراحی کردید را با جزئیات مرور کنید و هنگام مرور تمام تصاویر، شاخه‌ها، نوشته‌ها و قسمت‌ها را در ذهن خود به‌صورت واضح و شفافی تجسم کنید.

8- بازگو کردن و مرور نقشه ذهنی بر اساس منحنی فراموشی
آخرین مرحله به‌عنوان مهر تثبیتی برای مراحل دیگر در نظر گرفته می‌شود. در طی مراحل قبلی ما یک الگو و ساختار قابل‌فهم و عالی برای مطلب مورد نظمان طراحی کردیم. این الگو بدون تکرار بعد از مدتی طبق منحنی فراموشی کاملاً فراموش می‌شود. پس برای به خاطر سپاری 100 درصد مطالب یاد گرفته‌شده و جاری کردن آن‌ها در حافظه بلندمدت باید در این مرحله ابتدا نقشه ذهنی خود را بلافاصله بعد از تکمیل شدن در مراحل قبل مانند یک آموزگار برای فرد دیگری با صدای نسبتاً بلندی بازگو و تعریف کنید.