२.३ नागरिक सचेतना चारित्रिक विकास मानवीय मूल्य मान्यता नागरिक कर्तव्य दायित्व अनुशासन सकारात्मक सोच

२.३ नागरिक सचेतना (Civic Conscience) चारित्रिक विकास (Character Development), मानवीय मूल्य मान्यता (Human Values), नागरिक कर्तव्य र दायित्व (Civil Rights & Duties) तथा अनुशासन र सकारात्मक सोच (Discipline & Positive Thinking)

१. नागरिकको परिचय दिदै असल नागरिकमा हुनुपर्ने गुणहरू उल्लेख गर्नुहोस् ।

राष्ट्रको मूर्त इकाईः नागरिक

नागरिकको परिचय
 राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक लगायतका हक अधिकारको उपभोग गर्न पाउने अधिकार भएको राज्यका रैथाने बासिन्दालाई नागरिक भनिन्छ। त्यसको साथै नागरिक त्यसलाई भनिन्छ जसले राज्यले प्रदान गरेको अधिकार उपभोग गर्नुको साथै राज्यले तोकेको भुमिका पनि निर्वाह गर्नुपर्ने हुन्छ।
 नागरिकले अधिकार धारण गर्नुको साथै पनि वहन गर्नुपर्दछ।
 उनीहरूलाई नागरिकताको प्रमाणपत्र वा पहिचानको प्रमाण पत्र प्रदान गरी सो अधिकार र कर्तव्यको वैधानिकीकरण गरिन्छ।
 चौथो शताव्दीभन्दा अगाडि नै ग्रिककालीन सिटी राज्यले स्वतन्त्र नागरिकलाई नागरिकता वितरण गरेको ऐतिहासिक तथ्य पाइन्छ।
 विद्धान Virginia Leary ले नागरिकलाई नागरिकताको प्राप्तीको कारणबाट अधिकारको पोको (Bundle of Rights) प्राप्त हुन्छ भनी उल्लेख गरेका छन्।

असल नागरिकमा हुनुपर्ने गुणहरू
 असल चरित्र,
 नैतिकता र इमान्दारिता,
 समुचित शिक्षा,
 परिश्रम र लगनशिलता,
 बुद्धि, ज्ञान र सीपको संयोजन,
 राष्ट्र, राष्ट्रियता र राष्ट्रिय एकताप्रति लगाव,
 मताधिकारको प्रयोग,
 संविधान र कानूनको पालना,
 धार्मिक सहिष्णुता,
 अधिकार र कर्तव्य प्रतिको सचेतना ।

अन्त्यमा,
नागरिक कुनै पनि मुलुकको जीवन्त तत्व हो। समग्र मुलुकको अवस्था नागरिकमा रहेको गुणले बताउछ। जस्तो माटो त्यस्तै कमिला भनेजस्तै राम्रो समाज र कुशल नागरिकको योगबाट नै समृद्ध राष्ट्रको निर्माण हुन्छ।


नागरिक सचेतना (Civic Conscience)

२. नागरिक सचेतना भन्नाले के बुझिन्छ ? नागरिक शिक्षामा समावेश हुने मुख्य मुख्य विषय लेख्नुहोस् ।


अधिकार र कर्तव्यबारेको ज्ञानः नागरिक सचेतना
नागरिक सचेतना
 कुनै मुलुकका सर्वसाधारण जनतामा जागृत आर्थिक, सामाजिक, साँस्कृतिक एवं राजनीतिक चेतना नै नागरिक सचेतना (Civic Conscience) हो।
 राज्य, नागरिक, सरकार, शासन पद्धती, लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यता, सामाजिक रहनसहन, सामाजिक बनोट आदि विषयमा नागरिकलाई ज्ञान दिलाउने कार्य नागरिक सचेतना हो।
 यसले नागरिकहरूलाई अधिकार र कर्तव्यको उचित प्रयोग गर्न सिकाउँछ।
 नागरिक चेतना औपचारिक शिक्षा, अनौपचारिक शिक्षा तथा सञ्चार माध्यमको उपयोगबाट प्राप्त हुन्छ।
 नागरिक शिक्षाले नागरिक स्वतन्त्रतालाई सम्बर्द्धन र प्रवर्धन गर्न मदत गर्छ।
नागरिक शिक्षामा समावेश हुने मुख्य मुख्य विषयहरु
 नागरिक शिक्षा सम्बन्धी विषय
 सरकार र संविधान सम्बन्धी विषय
 समाज र समुदाय सम्बन्धी विषय
 विकास र वातावरण सम्बन्धी विषय
 विविध विषय।

यसरी,
असल नागरिक निर्माण गर्ने शिक्षा नागरिक शिक्षा हो। यसको प्रवर्द्धन गर्नु र सभ्य समाज एवं राष्ट्र निर्माण गर्नु आजको आवश्यकता हो।

३. नागरिक सचेतनाका आयामहरु बताउनुहोस
नागरिक सचेतना
जनतामा, आर्थिक, सामाजिक एवं राजनीतिक पक्षमा जागृत चेतनालाई नागरिक सचेतना भनिन्छ।

नागरिक शिक्षाका आयामहरु
क) राजनीतिक आयाम
राज्य, नागरिक, सरकार, शासनपद्धति एवं राजनीतिक बीचारधारा अनुसार नागरिक शिक्षा फरक फरक हुने गर्दछ।
यस आयामले स्वस्थ राजनैतिक प्रतिस्पर्धा, राजनैतिक इमान्दारिता, विधिको शासन, सुशासनमा जोड दिन्छ।

ख) शैक्षिक आयाम
यस आयामले औपचारिक तथा अनौपचारिक शिक्षाको माध्यमवाट भूगोल इतिहास समाजशास्त्र, मानवशास्त्र, नीतिशास्त्र, सामाजिक अध्ययन तथा नैतिकताको बारेमा सचेतना प्रदान गर्ने कार्यलाई जोड दिन्छ।

ग) सामाजिक साँस्कृतिक आयाम
सामाजिक कार्यक्रमको माध्यमबाट जनतामा सामाजिकीकरण, सहिष्णुता एकता भेदभावरहित वातावरण, असहायहरूको संरक्षणमा जोड दिइन्छ।

घ) आर्थिक आयाम
नागरिकलाई देशको समग्र आर्थिक अवस्थाको बारेमा जानकारी गराउने तथा उद्यमशिलताको लागि अभिप्रेरित गर्ने कार्य आर्थिक आयाममा पर्दछ।

ङ) प्रशासनिक आयाम
प्रशासनिक निकायलाई स्वच्छ निष्पक्ष, पारदर्शी तथा जवाफदेशी बनाउन आम सर्वसाधारणमा ज्ञानको विकास गर्ने कार्य यस आयाममा पर्दछ।

च) प्राविधिक आयाम
यस आयाममा प्राविधिक ज्ञान, शीप, क्षमताको विकास गर्ने कार्य पर्दछ।
अत,
नागरिक शिक्षाले राजनैतिक, शैक्षिक र सामाजिक दृष्टिकोणका आधारमा नागरिकलाई शिक्षित बनाउने अपेक्षा राखेको हुन्छ।


४. नागरिक सचेतनाको उद्देश्य उल्लेख गर्नुहोस् ।

This video made for education propose and donot promote and kind of thing that shown in this.