ฎีกา InTrend ep.78 เจ้าของรวมคนหนึ่งจะครอบครองปรปักษ์ที่ดินที่ตนเป็นเจ้าของรวมอยู่ด้วยคนหนึ่งได้....

ฎีกา InTrend ep.78 เจ้าของรวมคนหนึ่งจะครอบครองปรปักษ์ที่ดินที่ตนเป็นเจ้าของรวมอยู่ด้วยคนหนึ่งได้หรือไม่

The Host : กองสารนิเทศและประชาสัมพันธ์ สำนักงานศาลยุติธรรม

Guest Host : สรวิศ ลิมปรังษี

ที่ปรึกษา : สรวิศ ลิมปรังษี, อรวรานันท์ ธนาพันธ์วรากุล

Show Creator : นันทวัลย์ นุชนนทรี, ศณิฏา จารุภุมมิก
Episode Producer & Editor : ศณิฏา จารุภุมมิก, ปนัสยา ชื่นอุระ
Sound Designer & Engineer : กฤตภาส ทองแจ้ง, กิติชัย โล่สุวรรณ
Coordinator & Admin : สุภาวัชร์ ดลมินทร์, โสรัตน์ ไวศยดำรง
Art Director : สุภาวัชร์ ดลมินทร์
Webmaster : ผุสชา เรืองกูล, วชิระ โรจน์สุธีวัฒน์

การถือกรรมสิทธิ์ร่วมกันระหว่างเจ้าของรวมหลายคนถือว่าแต่ละคนย่อมมีฐานะเป็นเจ้าของที่ดินนั้นทั้งแปลงร่วมกัน แต่ปัญหาอาจเกิดขึ้นได้ว่าหากมีกรณีที่เจ้าของรวมคนหนึ่งเข้าไปครอบครองและทำประโยชน์แต่เพียงคนเดียวแล้วจะทำให้เป็นการครอบครองปรปักษ์ที่จะทำให้ได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินไปเพียงคนเดียวได้หรือไม่
นายมีนา นายเมษา และนายพฤษภาเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน บิดามารดาของคนทั้งสามได้ยกที่ดินแปลงหนึ่งให้ทั้งสามคน เดิมที่ดินแปลงพิพาทนั้นมีหนังสือรับรองการทำประโยชน์ แต่ต่อมาได้มีการออกโฉนดมีชื่อทั้งสามคนเป็นเจ้าของ
เดิมนายมีนาซึ่งเป็นพี่ชายคนโตได้เข้าไปครอบครองทำนาบนที่ดินแปลงดังกล่าว ต่อมาเมื่อนายมีนาถึงแก่ความตายเมื่อปี 2534 นายมิถุนาซึ่งเป็นบุตรชายของนายมีนาได้เข้าไปทำนาบนที่ดินแปลงดังกล่าวแทน
ประมาณปี 2541 เจ้าของที่ดินข้างเคียงได้ดำเนินการขอรังวัดที่ดิน นายมิถุนาได้ไปแสดงตัวต่อเจ้าพนักงานที่ดินว่าตนเป็นเจ้าของที่ดินแปลงพิพาทที่อยู่ข้างเคียงและได้ลงลายมือชื่อรับรองแนวเขตไว้ นอกจากนั้น นายมิถุนายังได้ขึ้นทะเบียนเกษตรกรโดยแจ้งไว้ในการขึ้นทะเบียนว่าตนเองเป็นเจ้าของที่ดินแปลงพิพาท และเป็นผู้เสียภาษีบำรุงท้องที่ในที่ดินแปลงพิพาทตลอดมา
ประมาณปี 2560 นายมิถุนาได้ไปขอให้เจ้าพนักงานที่ดินรังวัดที่ดินที่นายมิถุนาครอบครองอยู่ นายเมษา ซึ่งเป็นอาของนายมิถุนาทราบเรื่องจึงได้ไปคัดค้านการรังวัดที่ดิน และในปี 2561 นายเมษายังได้เข้าไปหว่านข้าวทำนาในที่ดินแปลงพิพาทด้วย
ในปี 2562 นายมิถุนาได้ยื่นคำร้องขอให้ศาลมีคำสั่งว่าตนเองได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงพิพาทโดยการครอบครองปรปักษ์ นายเมษาจึงได้ยื่นคำคัดค้าน
กรณีที่เกิดขึ้นนี้เป็นปัญหาระหว่างเจ้าของรวมในที่ดินแปลงหนึ่งซึ่งตามปกติเจ้าของรวมคนหนึ่งย่อมมีสิทธิเข้าไปใช้ทำประโยชน์ในที่ดินหรือทรัพย์ที่ตนเป็นเจ้าของรวมอยู่ได้ แต่การเข้าไปครอบครองทำประโยชน์นี้ตามปกติย่อมถือว่าเจ้าของรวมคนที่เข้าไปทำประโยชน์ซึ่งในที่นี้คือนายมีนาและนายมิถุนาซึ่งเป็นผู้สืบสิทธิจากนายมีนาเป็นผู้ครอบครองทำประโยชน์แทนบรรดาเจ้าของรวมคนอื่น ๆ ด้วยทุกคน ดังนั้น ไม่ว่านายมีนาและนายมิถุนาที่ครอบครองต่อมาจะครอบครองนานแค่ไหนก็ไม่ทำให้เป็นการครอบครองปรปักษ์
กรณีลักษณะนี้ที่เจ้าของรวมคนหนึ่งจะสามารถเปลี่ยนการครอบครองให้เป็นลักษณะของการครอบครองปรปักษ์ได้จะต้องมีการแสดงเจตนาบอกกล่าวไปให้เจ้าของรวมคนอื่นรู้ว่าการครอบครองของตนไม่ได้เป็นการทำแทนเจ้าของรวมคนอื่นอีกแล้ว แต่เป็นการครอบครองเพื่อประโยชน์ตนเองเท่านั้น
พฤติการณ์ที่เกิดขึ้นในส่วนของนายมิถุนาแม้ว่าจะมีการไปลงชื่อรับรองแนวเขตต่อเจ้าพนักงานที่ดิน การลงทะเบียนเกษตรกรว่าเป็นเจ้าของที่ดินแปลงพิพาท และการเสียภาษีบำรุงท้องที่ แม้จะเป็นการแสดงออกว่าตนเองเป็นเจ้าของที่ดินแปลงพิพาท แต่เป็นการแสดงออกต่อบุคคลภายนอก ไม่ได้มีการแสดงออกต่อคนที่เป็นเจ้าของรวมคนอื่นให้ทราบถึงเจตนาที่เปลี่ยนไป ดังนั้นจึงไม่มีผลเปลี่ยนแปลงการครอบครองให้เป็นการทำเพื่อประโยชน์ตนเท่านั้นได้
ต่อมาเมื่อปี 2560 นายมิถุนาไปขอรังวัดที่ดินและนายเมษาไปคัดค้าน การกระทำดังกล่าวอาจพอถือได้ว่าเป็นการแสดงออกถึงการเปลี่ยนเจตนาแล้วว่าการครอบครองของนายมีนาไม่ได้เป็นการครอบครองแทนเจ้าของรวมคนอื่นอีกต่อไปและเป็นการครอบครองเพื่อประโยชน์ตนเท่านั้น แต่การนับระยะเวลาในการครอบครองปรปักษ์ก็ต้องเริ่มนับแต่เกิดพฤติการณ์นี้ในปี 2560 เมื่อนับถึงวันฟ้องแล้วยังไม่ถึง 10 ปี นายมิถุนาจึงยังไม่ได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงพิพาทโดยการครอบครองปรปักษ์
การที่เจ้าของรวมคนหนึ่งจะครอบครองปรปักษ์ที่ดินที่ตนเป็นเจ้าของรวมอยู่ด้วยได้จะต้องมีการแสดงเจตนาเปลี่ยนการครอบครองเป็นการยึดถือเพื่อตนไปยังเจ้าของรวมคนอื่น ไม่ใช่การแสดงออกต่อบุคคลภายนอก และเมื่อนับระยะเวลานับแต่การแสดงเจตนาเปลี่ยนการยึดถือแล้วต้องเกินกว่า 10 ปีจึงจะได้กรรมสิทธิ์ไป

(คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 337/2564)