Erving Goffman'ın Damga Kuramı

Hazırlayan: Hasan Yurdakul

Goffman 1963 yılında yayınladığı Damga (Stigma) eseri sembolik etkileşimci düşünüşün toplumsalı kavrama geleneğinin bir yansımasıdır. Damga kuramının temelleri Antik Yunan’a kadar dayanmaktadır. Bu dönemde damga, olağandışı ve olumsuz bir durumu göstermek için insan bedenin işaretlenmesine karşılık gelen bir yapıda kullanılmıştır.

Damga kuramının gelişmesinde özellikle Frank Tannenbaum’un 1938 yılında yayınladığı “Kötülüğün Tiyatrosu” isimli çalışması ektili olmuştur. Bu çalışmada daha çok etiketleme kuramı üzerinde durulmuş ve etiketleme suç, sapkın davranış ve sapma eğiliminin bireyi toplum dışına itmesi ile ilişkilendirilmiştir (Yurdakul, 2019: 127).
Goffman’ın damga kuramı, etiketleme kuramını geliştirerek daha kapsamlı hale getirmiştir. Damga kuramı toplumsal gelişmeleri, değişimleri ve dönüşümleri çözümleyebilmesi dolayısıyla etiketleme kuramından daha geniş bir bakış açısına sahiptir (Yurdakul, 2019: 127). O damga kuramında “her şey kendilerine karşı olduğunda, yine de bir ben duygusunu muhafaza etmeyi başarabilen yaratıcı aykırı ya da bir şekilde lekenmiş kişileri ele almıştır” (Wallace & Wolf, 2012: 317). Ayrıca Goffman için bireysel ve toplumsal düşünüş çerçeveleri ve toplumsal bilgi damga kuramının ön kavramları olmaktadır.
Goffman, (2014), damgalanmış bireyin benlik algısının normalden sapmışa doğru evirildiğini, bireyinde bu evrilmeye uygun olarak hareket edip sapkın davranışlar sergilediklerini öne sürer. Sapkın olarak sınıflandırmalar ve buna bağlı olarak oluşan damgalanmalar, belir türde kişileri ve etkinlikleri ifade eder (Smith & Riley, 2016: 103). Sapkınlık, damgalanmadan önceki bir durama karşılık gelirken, sapkınlığın olmadığı durumlarda da damgalanma olasıdır. Böylesi bir durum bireyin benliğini zedelemekte olup normal bir davranışı sapkına doğru evirmektedir. Bu durumda birey damgalanmış olan kimliğine uygun davranışlar sergileyebilmektedir. Tamda bu aşamada damgalanmanın bireydeki iki şekli ile karşılaşılır. Bunlardan ilki sapkın davranışın sonunda damgalanma durumu iken, ikincisi damgalanmanın sonucunda sapkın davranışların oluşmasıdır (Yurdakul, 2019: 130-131). Söz konusu her iki durumda damgalanmanın birey üzerindeki psikolojik etkilerine odaklanmayı gerekli hale getir.